o projekcie
Prezentowane tutaj zdigitalizowane negatywy zdjęć Bolesława Fariona oraz strona internetowa udostępniająca zbiory to efekt współpracy wielu osób, która rozpoczęła się w marcu 2022 roku. Pomysł projektu narodził się jesienią 2021 roku, gdy po zakończonej wystawie “Krzyże Bruśnieńskie. Historia w kamieniu”, prezentowanej w Zespole Cerkiewnym w Radrużu, dowiedzieliśmy się, że w Muzeum Kresów w Lubaczowie został zabezpieczony zbiór negatywów, które uratowano z wyburzanego domu w Lubaczowie. Nic wówczas nie było bliżej wiadomo o samym fotografie, ani nic nie wskazywało na to, że okaże się to materiał tak ciekawy i bogaty.
Praca z negatywami
Dzięki uzyskaniu dofinansowania z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kultura Cyfrowa mogliśmy rozpocząć prace nad odkrytym materiałem. Proces digitalizacji wymagał bardzo skrupulatnych przygotowań. Stan negatywów w momencie rozpoczęcia działań był w większości bardzo zły. Nie wiadomo w jakich warunkach przebywały zbiory do momentu ich odkrycia, jednak efektem upływu czasu była ogromna warstwa kurzu, brudu, często również pleśni, a wszystkie zwoje negatywów były ze sobą sklejone wilgocią. Z tego powodu proces digitalizacji poprzedzony był bardzo dokładnym oczyszczeniem historycznego materiału za pomocą specjalistycznej chemii, rozklejeniem negatywów oraz ich pogrupowaniem.
Nad procesem digitalizacji czuwali Małgorzata Cichocka, ilustratorka oraz studentka wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, oraz Marcin Nalepa, artysta fotograf, absolwent Warszawskiej Szkoły Fotografii. Ich ciężka praca w małym wynajmowanym mieszkaniu na warszawskiej Pradze, przy użyciu profesjonalnego sprzętu do digitalizacji uzyskanego we współpracy z Klubem Filmowo-Fotograficznym Focus przy Politechnice Warszawskiej, przyniosła znakomite efekty. Udało im się odzyskać i zabezpieczyć zdecydowaną większość negatywów, jednak stan części fotografii niestety nie pozwolił na ich digitalizację. Przekonwertowane na pozytywy fotografie dla uzyskania najlepszej możliwej jakości obrazu zostały poddane obróbce graficznej na tyle niewidocznej, aby zachować całą prawdę materiału włącznie z prześwietleniami, ubytkami, czy błędami wynikającymi z fotografowania lub wywoływania filmów. Praca digitalizacyjna była jednocześnie odkrywaniem, zdjęcie po zdjęciu, świata ukazanego przez Bolesława Fariona.
www
Drugim etapem działań było stworzenie strony internetowej udostępniającej odtworzone zbiory. Zależało nam na tym, aby była ona nie tylko narzędziem do łatwego przeszukiwania fotografii i informacji, ale również niezależnym dziełem sztuki, które będzie w pewien sposób interpretacją tego zbioru i nada mu współczesny kontekst za pomocą wizualności. Wierzymy, że nowoczesna forma przedstawienia może być wspaniałym mostem pomiędzy historyczną treścią i współczesnym odbiorcą, oraz że może wprowadzić zapomniany materiał historyczny z peryferyjnego pogranicza w samo centrum współczesnego życia kulturalnego. Nad projektowaniem i budowaniem strony internetowej pracował Baltazar Fajto, artysta wizualny i absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Dzięki niemu strona zaprojektowana jest w nurcie najlepszych współczesnych trendów projektowania graficznego, oraz z zachowaniem praktyk w obszarze dostępności UX, z uwzględnieniem wymagań osób ze specjalnymi potrzebami w obszarze widzenia (wykorzystany został standard WCAG 2.1).
Specjaliści
Na początku pracy z odkrytym zbiorem negatywów wiedza o ich autorze była zaledwie szczątkowa. Większość materiału wyglądała również jakby nigdy nie opuściła studia fotografa i nigdy nie została naświetlona. Dlatego dopiero w trakcie czyszczenia i digitalizowania fotografii zaczęliśmy odkrywać świat fotografa, ludzi i sytuacje uwiecznione na jego kliszach. W czasie trwania projektu pracownicy Muzeum Kresów w Lubaczowie, w tym Janusz Mazur, kustosz i opiekun Działu Etnograficznego i Budownictwa Drewnianego, Piotr Zubowski, dyrektor Muzeum, oraz Ryszard Urban, przewodnik w Zespole Cerkiewnym w Radrużu, wytrwale zbierali informacje na temat życia i dzialalności Bolesława Fariona. Efekty ich pracy są nie tylko pomocną informacją w spotkaniu z dziełem lubaczowskiego fotografa, ale również istotnym wkładem naukowym w wiedzę o historii i dziedzictwie Roztocza Wschodniego.
Projekt wsparł swoim talentem literackim wspaniały artysta słowa Robert Gmiterek, którego niezwykłe książki “Metaforyczny Przewodnik po Roztoczu” oraz “Oikoumene” zyskały sobie wielu wielbicieli na Roztoczu i poza nim. Jego poetycka świadomość pozwoliła przybliżyć kontekst czasu i miejsc związanych z postacią Bolesława Fariona, czego efekty są dostępne w poszczególnych zakładkach strony internetowej.
udostępnienie
zbioru
Projekt jest na pewno pierwszym wydobyciem na światło dzienne zapomnianych negatywów Bolesława Fariona. Chcieliśmy jednak by był też czymś więcej. Chcieliśmy, aby był niejako Coming Outem artysty, którego twórczość, jako lokalnego fotografa z małego miasteczka, zostanie zinterpretowana i zauważona jako dzieło artystyczne w pełnym tego słowa znaczeniu. Chcieliśmy również, aby opublikowany zbiór był mostem między współczesnym odbiorcą zarówno z okolic Roztocza, jak i spoza nich, a przeszłością lokalnej społeczności, jej twarzami, domami, narzędziami, strojami - aby widz mógł doświadczyć przeszłości zarówno w jej banalności, jak i niezwykłości. Chcieliśmy wreszcie, aby opublikowany zbiór był dla lokalnej społeczności szansą na odkrycie swoich korzeni i przodków oraz by był zachętą do podzielenia się historiami związanymi z przedstawionymi postaciami.
Mamy nadzieję, że choć w małym stopniu owe chęci spełnią się dzięki temu projektowi.
Tomasz Stelmaski
Zespół realizujący projekt:
Zespół działał pod egidą Towarzystwa Tradycji Akademickiej we współpracy z Fundacją Dziedzictwa Kulturowego.
Projekt dofinansowany z funduszu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w programie Kultura Cyfrowa 2022.
Projekt powstał we współpracy z:
